TBS&H themanummer over Aanwijzing zelfmelden, medewerking en zelfonderzoek
/Naar aanleiding van de eind vorig jaar gepubliceerde Aanwijzing zelfmelden, medewerking en zelfonderzoek zijn diverse auteurs voor het Tijdschrift voor Bijzonder Strafrecht & Handhaving in de pen geklommen. Dat heeft geresulteerd in een rijk geschakeerd themanummer, waarin vanuit uiteenlopende perspectieven wordt gereflecteerd op de implicaties en reikwijdte van de nieuwe Aanwijzing.
To self-report or not to self-report… That is the question door S.S. Buisman
Op 1 januari 2025 is de OM Aanwijzing zelfmelden, medewerking en zelfonderzoek (hierna: Aanwijzing) in werking getreden. Met de Aanwijzing wordt geprobeerd tegemoet te komen aan de wens uit de praktijk voor nadere regulering van zelfonderzoek naar en zelfmelden van fraude en corruptie door bedrijven. Rechtspersonen die vermeende strafbare feiten vrijwillig, volledig en tijdig melden en volledige medewerking verlenen aan een strafrechtelijk onderzoek naar die feiten kunnen in aanmerking komen voor buitengerechtelijke afdoening of procesafspraken en een strafkorting van in totaal 50% op de op te leggen geldboete die het Openbaar Ministerie zonder die zelfmelding en/of medewerking zou opleggen of eisen voor die feiten. Het idee is dat bedrijven op deze manier worden gestimuleerd vermeende strafbare feiten vrijwillig te melden.
De Aanwijzing zelfmelden, medewerking en zelfonderzoek: vertrouwen is goed, controle is beter! door M. Bakker e.a.
Zo’n vier jaar nadat de OESO Anti-corruptiewerkgroep het Openbaar Ministerie (OM) aanspoorde om beleid te maken over (de gevolgen van) zelfmelden, publiceerde het OM de inmiddels veelbesproken2 Aanwijzing zelfmelden, medewerking en zelfonderzoek (hierna: Aanwijzing). Met de Aanwijzing biedt het OM meer houvast aan ondernemingen die zelfmelden en medewerking aan het strafrechtelijk onderzoek overwegen, en toont het OM zich controleerbaar. Dat is te prijzen, maar is het genoeg om de begrijpelijke en algemene terughoudendheid van ondernemingen tot zelfmelden en medewerking aan het strafrechtelijk onderzoek weg te nemen?
Sluit de wettelijke meldplicht een vrijwillige zelfmelding onder de Aanwijzing uit? door M. Bloos & P. Tomassen
De Aanwijzing zelfmelden, medewerking en zelfonderzoek (hierna: de Aanwijzing) reguleert de mogelijkheid voor rechtspersonen om zelf strafbare feiten te melden aan het OM en mee te werken aan strafrechtelijk onderzoek. In ruil daarvoor kan de rechtspersoon een maximale korting op een eventuele boete van 50% krijgen. In die korting is een duidelijk onderscheid gemaakt tussen twee componenten: maximaal 25% korting voor een vrijwillige, volledige en tijdige zelfmelding en maximaal 25% voor medewerking aan het strafrechtelijk onderzoek. De Aanwijzing is van toepassing op alle strafbare feiten die zich hebben voorgedaan in de sfeer van een rechtspersoon, tenzij het een schending van de fysieke integriteit van een natuurlijk persoon betreft. Hoewel de Aanwijzing breed lijkt te zijn ingestoken en in ieder geval van toepassing lijkt op alle zaken die vallen onder de noemer bijzonder strafrecht, kan worden afgevraagd of dat in praktijk ook zo uitwerkt. Dat zit met name in de vraag of bedrijven die bepaalde incidenten al moesten melden op grond van wettelijke meldplichten, zoals bijvoorbeeld het gros van de milieu-incidenten, arbeidsongevallen of incidenten in de financiële sector, een incident nog wel ‘vrijwillig’ kunnen melden. Met andere woorden: als de kwestie al valt onder een wettelijke meldplicht, valt de kwestie dan categorisch buiten het bereik van de Aanwijzing? En geldt dat alleen voor de eerste kortingsvariant van 25% voor het vrijwillig zelfmelden, of valt ook geen aanspraak meer te maken op de tweede 25% voor de volledige medewerking aan het onderzoek?
Zelfonderzoek bezien vanuit het nemo tenetur-beginsel: het maken van afspraken over medewerking aan strafrechtelijke bewijsvergaring in het kader van de Aanwijzing zelfmelden, medewerking en zelfonderzoek door T.R. Becker & R.M.I. Lamp
Deze bijdrage schetst het contrast tussen de verplichtingen van een verdachte rechtspersoon en het OM bij het maken van afspraken over medewerking aan strafrechtelijke bewijsvergaring volgens de Aanwijzing zelfmelden, medewerking en zelfonderzoek. Medewerking door het uitvoeren en delen van zelfonderzoek wordt gekwalificeerd als het afstand doen van verdedigingsrechten die volgen uit het nemo tenetur-beginsel. Het begrip ‘de strafrechtelijke overeenkomst’ biedt aanknopingspunten om de verplichtingen van het OM en de rechtspersoon te duiden. Spanningen tussen de verplichtingen uit de Aanwijzing en de rechtsbescherming van de verdachte rechtspersoon zijn voorstelbaar, maar kunnen deels worden ondervangen door vooraf afspraken te maken over de omgang met gedeeld bewijsmateriaal.
De pendule van de buitengerechtelijke en verkorte afdoening in strafzaken. Van consensualiteit naar eenzijdige schuldvaststelling en terug door J.H. Crijns
Het terrein van buitengerechtelijke en verkorte afdoening van strafzaken is volop in beweging. Zo kan worden gewezen op de instelling van de Toetsingscommissie hoge transacties, de opkomst van procesafspraken, de intensivering van de inzet van de strafbeschikking en de totstandkoming van de Aanwijzing zelfmelden, medewerking en zelfonderzoek. Vastgesteld kan worden dat in de loop der jaren een vrij diffuus stelsel is ontstaan, dat deels is gebaseerd op eenzijdige schuldvaststelling en deels op consensualiteit. Van een gemeenschappelijk fundament voor de buitengerechtelijke en verkorte afdoening is dan ook geen sprake. Het nieuwe Wetboek van Strafvordering lijkt daarin geen verandering te gaan brengen.
Over zelfmelden en zelfonderzoek door T.R. van Roomen & N.M.D. van der Aa
De nieuwe Aanwijzing zelfmelden, medewerking en zelfonderzoek biedt voor het eerst een regelgevend kader voor zelfmelden, medewerking en zelfonderzoek, maar laat ook het nodige over aan de praktijk. Die praktijk zal zich moeten ontwikkelen tussen het Openbaar Ministerie en de advocatuur. Dat vergt een toenadering tussen partijen die normaal tegenover elkaar staan. Tijd voor een open gesprek tussen een officier en een advocaat over de inhoud van de Aanwijzing, de verhouding tussen het OM en de advocatuur, verwachtingen en wederzijds vertrouwen. Tessa van Roomen en Neyah van der Aa komen elkaar geregeld tegen en hebben onder andere tegenover elkaar gestaan in een zaak waarin sprake was van zelfmelden, medewerking en zelfonderzoek, voordat de Aanwijzing bestond.
De Aanwijzing zelfmelden, medewerking en zelfonderzoek: een stap vooruit voor ondernemingen die stuiten op onregelmatigheden door M. Velthuis & W.M. Warnaars
Het OM heeft per 1 januari 2025 een nieuw beleid ingevoerd met incentives voor het zelfmelden van onregelmatigheden en medewerking aan een strafrechtelijk onderzoek. Het artikel analyseert, door middel van een vergelijking met het beleid in de VS, of de nieuwe Aanwijzing de gewenste zekerheid biedt om bedrijven te stimuleren tot zelfmelding, medewerking en zelfonderzoek. Hierbij worden de uitgangspunten en achtergrond van de Aanwijzing besproken, evenals wat het OM verstaat onder zelfmelding en medewerking. Daarnaast wordt in meer detail ingegaan op de inhoud van zelfonderzoek en de mogelijkheid voor zelfonderzoek door de advocaat van de verdachte onderneming.
