Op 11 juni 2025 vond in Brussel de vierde triloog plaats tussen het Europees Parlement, de Raad van de EU en de Europese Commissie over de voorgestelde EU Anti-Corruptie Richtlijn. Deze onderhandelingsronde bracht veel technische vooruitgang, maar eindigde zonder politiek akkoord. De belangrijkste discussiepunten draaiden om de strafbaarstelling van misbruik van functies, het niveau van minimumstraffen, de reikwijdte van klokkenluidersbescherming en de gewenste implementatietermijn voor de richtlijn.

Waarom deze Richtlijn?

De Europese Commissie presenteerde op 3 mei 2023 een ambitieus pakket dat de gefragmenteerde nationale anti‑corruptewetgeving moet moderniseren en harmoniseren. De Richtlijn wil onder meer:

Bribery in zowel de publieke als private sector uniform strafbaar stellen;
Misappropriatie, influence peddling, misbruik van functies en obscuratie van de rechterlijke macht verbieden;
Minimale sancties opleggen en bescherming voor klokkenluiders verbeteren.

Wat stond er recent op het spel?

Tijdens triloge #4 stonden de volgende cruciale punten centraal:

Hoewel consensus bestond over definities als "illicit enrichment" en "trading in influence", bleek het misbruik van ambt nog een breekpunt.

Italië: voorloper én waarschuwing

De situatie in Italië illustreert het dilemma. Volgens The Guardian heeft de Italiaanse regering eind 2024 het misbruiksdelict afgeschaft, omdat het te vaag zou zijn en lokale werkgroepen opzadelde met frauduleuze dossiers. Critici waarschuwen echter dat deze stap corruptie vergemakkelijkt en haaks staat op internationale normen – zoals de UNCAC – en EU‑verwachtingen .

Hierdoor hebben tegenstanders in de Raad meer argumenten om ook op EU-niveau versoepelingen te eisen, en ontstaat er spanning met het Parlement dat vasthoudt aan harde definitie en strafbaarheid.

Standpunten van de belangrijkste actoren

Europees Parlement (rapporteur Strugariu / Hermida‑vanderWalle): hamert op strafbaarheid van misbruik van functies, ook omdat dit in 25 van de 27 lidstaten reeds strafbaar is.
Raad van de EU: enkele lidstaten, onder leiding van de Poolse en nu de Deense voorzitter, pleiten voor inspraak en terughoudendheid, mede om soevereiniteit te beschermen en nationale juridische tradities te respecteren.
Europese Commissie: betreurt Italiaanse ontwikkelingen en benadrukt dat versoepeling afbreuk doet aan de effectiviteit van de Richtlijn; blijft pleiten voor harmonisatie .
Transparantiepluriforme organisaties zoals Transparency International waarschuwen dat zwakte in preventie en strafbaarheid grote gaten creëert voor technieken als influence peddling en witteboordencriminaliteit.

Wat betekent dit voor het verdere proces?

Het staken van de triloge betekent niet de doodslag, maar wel extra tijd. Parlement en Raad zijn nu beter inzichtelijk welke concessies mogelijk zijn en waar geen ruimte is. Dit verheldert de dossierstatus en richt hen op een oplossing die zowel ambitieus als intern coherent is.

De Deense EU-voorzitterschap, dat halverwege 2025 het stokje overneemt, zal de uitdaging hebben om de impasse te doorbreken. Important om in de gaten te houden:

Sluiting van de kloof rond misbruik van functies;
Versterking of tenminste behoud van strafsanctieniveau’s zoals overeengekomen;
Implementatie van transparantie- en preventiemaatregelen, inclusief klokkenluidersprotocollen;
Concrete timing: Parlement denkt aan 36 maanden transpositie (i.p.v. 18), waardoor lidstaten tijd krijgen voor implementatie .

Praktijkrelevantie voor Nederlands bijzonder strafrecht

Voor Nederland biedt de Richtlijn zowel kansen als uitdagingen:

Uniforme minimumnormen: Nederlandse wetgeving zal automatisch omhoog getrokken worden tot het Europese minimum – in theorie zou dit de doeltreffendheid kunnen vergroten.
Misbruik van functies: wat in Italië leidde tot hervorming, kan bij ons extra aandacht krijgen. Nederland kent strikte regels (Wet op de economische delicten, ambtsmisbruik onder Sr. 184); deze worden nu getoetst in een Europees kader.
Rechtszekerheid: een geharmoniseerd instrumentarium voorkomt forum shopping en inconsistentie tussen lidstaten.

Slotbeschouwing: balans tussen ambitie en realpolitik

De recente impasse benadrukt een klassiek EU-dilemma: enerzijds streven naar strikte aanpak van corruptie in heel Europa, anderzijds erkennen van nationale rechtstradities en politieke realiteit. Hoewel het Parlement op de lange termijn wil dat misbruik van functies eenduidig strafbaar blijft, blijft de Raad huiverig voor de impact op nationale systemen.

Toch biedt de breuklijn ook hoop. De triloge heeft duidelijke contouren geschetst van een mogelijk compromis: stevige strafbepalingen mét ruimte voor nationale nuance, bindende preventiemaatregelen én redelijk uitvoerbare transpositieperioden. Cruciaal blijft nu dat de Deense groep, gesterkt door steun van de Commissie en het Parlement, doorpakt.

Vooruitblik

Stel dat er in 2025 wel overeenstemming wordt bereikt—met harde sancties én preventieve kaders—dan blijft de implementatiefase tot circa 2028. Tot die tijd kan Nederland eigen wetsvoorstellen toetsen aan de Richtlijn, anticiperen op toekomstige Europese rapportages, en best practices importeren om nationale rechtshandhaving te versterken.