Op 24 juni 2025 publiceerde de Europese Commissie twee gezaghebbende rapporten over het potentieel van dual-use research and innovation (R&I):

“Making the most of EU Research and Innovation Investments: rethinking dual use”, en
“Unlocking the Potential of Dual-Use Research and Innovation.”

Deze twee rapporten vormen samen een belangrijke stap in het Europese streven naar een sterker, strategisch innovatiebeleid. Ze verkennen hoe onderzoek en innovatie die bruikbaar zijn voor zowel civiele als militaire toepassingen, doelgerichter kunnen worden ondersteund, gereguleerd en benut in toekomstige EU-programma’s.

Beide publicaties geven richting aan beleidsontwikkeling in de aanloop naar de opvolger van het huidige Horizon Europe-programma. Ze sluiten aan bij bredere Europese strategieën rond veiligheid, autonomie en technologische weerbaarheid.

Waarom dual-use onderzoek?

De term dual-use verwijst naar technologieën, kennis of producten die zowel een civiele als militaire toepassing kunnen hebben. De relevantie van dual-use R&I is de laatste jaren sterk toegenomen. Geopolitieke spanningen, technologische concurrentie en maatschappelijke uitdagingen zoals pandemieën of cyberdreigingen onderstrepen het belang van innovatie die op meerdere fronten inzetbaar is.

Daarnaast maakt de groeiende verwevenheid tussen academische instellingen, bedrijven en overheidsinstanties dat het debat over het doel en de richting van onderzoek steeds strategischer van aard wordt. In dat kader heeft de Europese Commissie twee rapporten laten opstellen: één met nadruk op de beleidsdimensie, het andere op de praktische implementatie van dual-use strategieën.

Rapport 1: Rethinking dual use – beleidsdimensie en strategische richting

Het eerste rapport, getiteld “Making the most of EU Research and Innovation Investments: rethinking dual use”, is een beleidsadvies van de Expert Group on the Economic and Societal Impact of Research and Innovation (ESIR).

In dit document wordt gepleit voor een fundamentele herziening van hoe de Europese Unie aankijkt tegen investeringen in dual-use R&I. De kernboodschap is dat het dual-use karakter van technologieën niet langer moet worden gezien als een neveneffect, maar als een strategisch uitgangspunt dat bewust meegenomen moet worden in het ontwerp en de financiering van onderzoeksprogramma’s.

Enkele kernpunten uit dit rapport:

Dual-use by design: Onderzoek zou al in een vroeg stadium ontwikkeld moeten worden met zowel civiele als defensieve toepassingen in het vizier.
Onderzoeksproductiviteit: Dual-use R&I verhoogt de impact en efficiëntie van publieke investeringen in onderzoek.
Civiel-militaire synergieën: Het stimuleren van samenwerking tussen civiele onderzoekers en defensie-instanties leidt tot wederzijdse versterking.
Bewustwording en ethiek: Er is behoefte aan expliciete aandacht voor de ethische, juridische en maatschappelijke implicaties van dual-use toepassingen. Governance-structuren moeten hierop worden aangepast.
Toekomstbestendigheid van EU-beleid: De Europese Commissie wordt aangemoedigd om dual-use integraal op te nemen in de strategische planning van het post-Horizon-beleid.

Het rapport onderstreept verder dat dual-use technologieën niet alleen van belang zijn voor militaire doeleinden, maar ook bijdragen aan economische veerkracht, technologische autonomie en maatschappelijke weerbaarheid.

Rapport 2: Unlocking the Potential – praktische uitvoering en internationale vergelijking

Het tweede rapport, getiteld “Unlocking the Potential of Dual-Use Research and Innovation”, is geschreven door onafhankelijke experts uit zowel civiele als defensiegerichte onderzoeksomgevingen. Waar het eerste rapport beleidsmatig van aard is, richt dit tweede document zich op praktische implementatie, met een nadruk op concrete voorbeelden, case studies en internationale good practices.

Dit rapport behandelt vijf centrale thema’s:

Civiele defensie en veerkracht
Dual-use technologie speelt een cruciale rol in het versterken van de civiele weerbaarheid, zoals rampenbestrijding, crisisinterventie en infrastructuurbescherming. Denk aan drones, communicatiesystemen of AI-systemen die zowel in medische als in veiligheidscontexten inzetbaar zijn.
Onderzoeksorganisaties en exportcontrole
Onderzoeksinstellingen staan voor de opgave om intern systemen op te zetten die voldoen aan Europese exportregelgeving. In hoofdstuk 2 wordt specifiek ingegaan op de uitdagingen van exportcontrole op dual-use items binnen kennisinstellingen. Hierin worden reflecties gedeeld op basis van praktijkvoorbeelden, achtergrondanalyses en stakeholderinzichten.
De bijdrage bespreekt hoe instellingen in de praktijk omgaan met het spanningsveld tussen open wetenschap en veiligheid. Het rapport benadrukt dat deze discussie steeds relevanter wordt in het licht van technologische versnelling en geopolitieke druk, en dat research security een structureel onderdeel moet worden van R&I-beleid.
Toepassing binnen het MKB, start-ups en scale-ups
Kleinere innovatieve bedrijven lopen relatief hoge risico’s op het gebied van dual-use compliance, vaak door gebrek aan kennis of middelen. Tegelijkertijd zijn deze spelers essentieel voor technologische vooruitgang en het versterken van het Europese innovatie-ecosysteem.
Internationale beleidsstrategieën
Het rapport vergelijkt de aanpak van verschillende landen, waaronder de Verenigde Staten, Zuid-Korea en Israël, op het gebied van dual-use R&I. Deze internationale benchmarks bieden aanknopingspunten voor hoe nationale beleidsstrategieën kunnen bijdragen aan de implementatie van dual-use kaders.
Vergelijking van financieringsprogramma’s
Er wordt ook gekeken naar financieringsmodellen wereldwijd. Het rapport concludeert dat EU-programma’s dual-use explicieter kunnen integreren en dat financieringscriteria beter afgestemd kunnen worden op de behoeften van onderzoeksteams en bedrijven die actief zijn op het snijvlak van civiel en militair gebruik.

Over de bijdrage aan hoofdstuk 2: exportcontrole in de praktijk

Een van de bijdragen aan het tweede rapport, te vinden in hoofdstuk 2, focust specifiek op de praktische implementatie van exportcontrolemaatregelen binnen onderzoeksinstellingen. Deze bijdrage is tot stand gekomen op basis van gesprekken, casestudy’s en praktijkervaringen, en laat zien hoe instellingen omgaan met het spanningsveld tussen open kennisdeling enerzijds en wettelijke exportrestricties anderzijds.

De inzichten zijn bijzonder actueel. Technologische ontwikkelingen, veranderende geopolitieke verhoudingen en verhoogde waakzaamheid rondom kennisveiligheid leiden ertoe dat onderzoeksinstellingen in de EU steeds vaker worden gevraagd om hun interne structuren en processen te herzien. Het doel is om beter te kunnen voldoen aan bestaande en toekomstige regels voor exportcontrole en research security – zonder de openheid en dynamiek van het academisch onderzoek te ondermijnen.

De bijdrage beoogt instellingen en beleidsmakers te ondersteunen bij het formuleren van praktische oplossingen en realistische richtlijnen.

Een strategische oproep aan Europa

Beide rapporten – beleidsmatig en praktisch – wijzen in dezelfde richting: Europa moet actiever en bewuster omgaan met het dual-use potentieel van zijn onderzoeks- en innovatiestructuur. Daarbij gaat het niet alleen om strategische autonomie of defensieve weerbaarheid, maar ook om het beschermen van het bredere innovatie-ecosysteem: van universiteiten tot het midden- en kleinbedrijf.

Door dual-use innovatie te erkennen als een volwaardig onderdeel van het EU-beleid, en door concrete handvatten aan te reiken voor implementatie, zetten deze publicaties een belangrijke stap richting een toekomst waarin Europa haar kennispositie kan versterken en beschermen.

Meer informatie en rapporten raadplegen

De rapporten zijn kosteloos beschikbaar via de website van de Europese Commissie en bieden verdiepende inzichten voor iedereen die betrokken is bij onderzoek, innovatiebeleid, kennisbeveiliging en strategische ontwikkeling.

Raadpleeg hier de rapporten.