Tijdens deze update wordt de meest in het oog springende jurisprudentie van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) en het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ-EU) van het afgelopen jaar besproken. Daarbij komt tevens de relevantie van deze uitspraken voor de (strafrechts)praktijk aan bod.

De bevoegdheid om prejudiciële vragen te stellen aan het Hof van Justitie van de EU bestaat al sinds jaar en dag. Toch wordt er in de praktijk zelden gebruik van gemaakt in het Nederlandse (bestuurs)strafrecht. Voor de gemiddelde rechter, officier van justitie en advocaat/gemachtigde gaat het om een onbekende procedure en kennelijk maakt onbekend onbemind. Doel van deze cursus is daar verandering in te brengen door uitgebreid de ins & outs van de prejudiciële procedure te bespreken en dan met name de voor de praktijk relevante aspecten daarvan die niet in een handboek zijn terug te vinden. Uitgangspunt is daarbij steeds het perspectief van alle procesdeelnemers en in het bijzonder de rechter.

Al sinds jaar en dag maken landen gebruik van de mogelijkheid gezochte personen aan elkaar over te dragen met het oog op strafvervolging of de tenuitvoerlegging van een straf. Binnen de Europese Unie spreken we dan van overlevering; daarbuiten van uitlevering. Het EAB Kaderbesluit is in Nederland geïmplementeerd in de Overleveringswet (Olw) die in 2004 in werking is getreden. In de daaropvolgende jaren heeft het overleveringsrecht zich enorm ontwikkeld. Met name als gevolg van tientallen uitspraken van het Hof van Justitie van de EU in Luxemburg is inmiddels sprake van een complex en specialistisch rechtsgebied dat voortdurend aan verandering onderhevig is.

Het Europees onderzoeksbevel (EOB) is een beslissing die een officier van justitie of rechter neemt om in het kader van een strafrechtelijk onderzoek bepaalde onderzoeksmaatregel toe te passen in een andere EU lidstaat. Grondgedachte is dat indien conform het nationale recht een bevel is gegeven tot toepassing van de onderzoeksmaatregel, de nationale beslissing in beginsel door buitenlandse autoriteiten wordt erkend en uitgevoerd (het beginsel van “wederzijdse erkenning”).

De strafrechtspraktijk gaat interessante tijden tegemoet. Anders dan in andere rechtsgebieden zijn we in het strafrecht nog niet zo gewend aan rechtstreekse werking van richtlijnen en bemoeienis van het EU Hof van Justitie bij de interpretatie ervan. Met ingang van 1 december 2014 heeft het Hof van Justitie echter volledige jurisdictie gekregen over EU-regelgeving op strafrechtelijk gebied. Op 1 juni 2021 is het Europees Openbaar Ministerie (EOM) van start gegaan. Daardoor spelen het EU recht en het HvJ EU een steeds belangrijker rol in het strafrecht. Ook als het om de ontwikkeling van strafprocessuele waarborgen gaat, een gebied waar voorheen vooral het EHRM de scepter zwaaide.